Việt Nam có rất nhiều khu công nghiệp, một số trong số đó là những công trình thực sự hiện đại, tuy nhiên, cùng với các nhà máy công nghệ cao, vẫn tồn tại các hộ gia đình rất nguyên thủy, các xưởng tái chế chì và nhôm tự chế gây ra mối đe dọa lớn đối với môi trường địa phương và sức khỏe cộng đồng. Một trong số đó là làng nghề thủ công Mẫn Xá.

• Làng có khoảng 900 hộ gia đình, trong đó hơn 300 hộ gia đình trực tiếp tham gia tái chế nhôm, sản xuất các bộ phận máy móc, chì và khoảng 50 hộ gia đình chuyên mua và vận chuyển vật liệu và chất thải.

• Thu nhập của người dân từ công việc này rất cao, người có thu nhập trung bình 400.000 - 500.000 đồng / ngày, trong khi các hộ gia đình sở hữu lò đốt rác và tái chế nhôm, thu nhập từ hàng chục đến hàng trăm triệu đồng mỗi tháng.

• Trung bình mỗi năm, làng Mẫn Xá tái chế khoảng 10.000 tấn nhôm phế thải và mỗi ngày một hộ gia đình sản xuất hai đến ba tạ bột nhôm. Chủ các cơ sở tái chế nhôm ở làng Mẫn Xá phải sử dụng bột chì để kéo nhôm ra. Có lần làng này dùng 1 tấn chì để kéo nhôm ra!

Quy trình tái chế nhôm tại xưởng gia đình, làng Mẫn Xá

• Khói đen bốc lên từ hàng trăm xưởng đúc nhôm chưa được xử lý, hàng ngàn tấn xỉ nhôm đổ thẳng ra các cánh đồng quanh làng, phần lớn đất nông nghiệp bị bỏ hoang, lượng bụi Mezzanine cao gấp nhiều lần so với tiêu chuẩn, hóa chất ở khắp mọi nơi, hàm lượng chì trong môi trường cao hơn hàng chục lần so với mức cho phép

• Hầu hết các cây trần với một số lá vàng còn lại không thể tồn tại. Ao chết. Trong những ngôi nhà gần xưởng, nếu không có hệ thống rào chắn kính kín, mọi người vẫn phải đeo khẩu trang để hạn chế hít phải bụi độc.

Chất thải nhôm với các hạt chì được đổ trên các cánh đồng và vào các hồ địa phương

• Người dân làng Mẫn Xá đều biết rằng tái chế nhôm có hại cho sức khỏe, nhưng vì kinh tế, họ phải coi thường và xây dựng lò tái chế nhôm ngay tại cơ sở của mình. Hơn 90% công nhân địa phương gắn bó với công việc, nhưng không ai mặc đồng phục bảo vệ, một số trong số họ chỉ đeo mặt nạ. Họ sống với ô nhiễm như một thói quen.

 

Chất thải nhôm với các hạt chì gây ô nhiễm các hồ địa phương ở làng Mẫn Xá.

• Mỗi hộ gia đình xây dựng một lò đúc nhôm riêng biệt và không ai có thể đảm bảo rằng nó thân thiện với môi trường. Xỉ nhôm sau khi đốt xong, được vứt đi khắp làng, trên lãnh thổ đất công, vào ao hồ.

Đổ dây nhôm phá hủy sinh thái địa phương

• Năm 2015, Ủy ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh đã phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình xử lý ô nhiễm môi trường tại làng tái chế nhôm Mẫn Xá với tổng vốn đầu tư hơn 44 tỷ đồng. Dự án bao gồm các hạng mục sau: Hệ thống xử lý nước thải với công suất 1.800 - 2.000m3 / ngày và đêm; xây dựng bãi để thu gom và vận chuyển sản xuất và chất thải sinh hoạt hàng ngày với công suất khoảng 30 - 40 tấn / ngày; lắp đặt hệ thống xử lý nước thải - khí - bùn.

• Bên cạnh đó, tỉnh cũng đã phê duyệt dự án IC thương mại Mẫn Xá của Công ty Cổ phần Tập đoàn Hanaka với tư cách là nhà đầu tư với diện tích khoảng 27ha, vốn đầu tư gần 400 tỷ đồng. Mục tiêu của dự án là tạo điều kiện thu hút và di dời các hộ sản xuất và kinh doanh quy mô nhỏ tại các làng nghề vào các khu vực sản xuất tập trung và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, đến nay, cả hai dự án vẫn chưa được hoàn thành.

• Có thông tin về 209 trẻ em ở làng tái chế Đông Mai (tỉnh Hưng Yên) bị phơi nhiễm chì.

• Phó giáo sư Tiến sĩ Dương Bá Trúc - Khoa Nhi (BV Vinmec) cho biết: "Khoảng 15 - 20% trẻ em đến thăm bác sĩ, bị nhiễm trùng đường hô hấp, một số trong số họ đã không được nhập viện trong thời gian dài Thời gian do các bệnh nghiêm trọng như viêm phổi, viêm phế quản. Ngoài ra, chúng tôi cũng thấy khá nhiều trẻ em thiếu chiều cao và cân nặng so với tuổi của họ.

• Sống lâu với ô nhiễm, sức khỏe của người dân tại đây bị đe dọa nghiêm trọng. Những căn bệnh quái ác ung thư, lao phổi... liên tiếp ập đến hoành hành. Tâm lí hoang mang, sợ hãi bao trùm, ám lên toàn bộ ngôi làng. Có ngày, trạm y tế xã tiếp nhận 4 - 5 cháu bé bị nhiễm trùng đường hô hấp. Nhiều trường hợp bị biến chứng nặng, phải chuyển cấp cứu ở tuyến trên. Số người già mắc bệnh hô hấp mạn tính chiếm khoảng 60 - 70%. Ông Nguyễn Văn Duy - Trạm trưởng Trạm y tế xã Văn Môn - cho biết, qua theo dõi những năm gần đây, tỉ lệ người mắc ung thư và chết do ô nhiễm ngày càng cao hơn. Mỗi năm, bình quân số bệnh nhân tử vong tại Văn Môn khoảng 30 người, trong đó có khoảng 20 người chết do ung thư.

• Nhiều người dân tại đây còn kể lại, trước kia, dân trong làng còn có thói quen giấu nhôm xuống gầm giường, gầm tủ, đề phòng bị kẻ gian lấy cắp. Cũng từ đó, các thành viên trong gia đình cứ hao mòn, phờ phạc, sinh bệnh tật mà không rõ nguyên nhân. “Khi ấy, mọi người chỉ nghĩ là người đó bị trúng gió, hay bệnh gì, thậm chí là nghĩ nguyên nhân do tâm linh, không ai nghĩ thủ phạm chính là những đồ phế thải kia”, ông Nghiêm Văn Hùng - một người dân tại xã Văn Môn - cho hay.

• Từ một vài người, sau cơn dịch bệnh da vàng, mỏi mệt lan rộng ra cả làng. Suốt nhiều năm liền, Mẫn Xá rơi vào cơn khủng hoảng tâm lí, khi người bị bệnh ngày càng nhiều, nhưng không ai biết rõ nguyên nhân. Chỉ đến khi đoàn cán bộ y tế về địa phương và phát hiện mức độ ô nhiễm của nguồn nước, cộng với việc người dân lưu giữ phế thải trong nhà chính là nguyên nhân đưa đến hệ lụy vừa qua, người dân mới giật mình và từ bỏ thói quen nguy hiểm đó.

Cư dân của làng Mẫn Xá không nhận thức đầy đủ về sự nguy hiểm mà công việc tái chế của họ gây ra cho sức khỏe và sức khỏe của con cái họ, đối với không khí, nước và đất địa phương. Hậu quả có thể thực sự bi thảm, gây ra thảm họa sinh thái với những căn bệnh nghiêm trọng tiếp theo trẻ em và người lớn, dẫn đến nhiều trường hợp tử vong của người dân địa phương do ngộ độc độc mãn tính.

Phải có nhiều biện pháp để cải thiện an toàn lao động trong ngôi làng này và các chương trình can thiệp y tế nên được triển khai để bảo đảm sức khỏe của người dân trong khu vực này.